این داستان­ها، بیانگر شرح مراحلی هستند که نفس، پس از رها شدن از قید و بندها و عروج تدریجی و خروجش از زندان عالم جسمانی می­پیماید.ماجرای اصلی این داستان­ها، دیدار قهرمان داستان با پیری روحانی و گفتگوی حاصل از این دیدار می­باشد که در طی این گفتگو مطالب فلسفی و عرفانی با زبان رمز به مخاطب فهمانده می­شود.
در عقل سرخ، قصه با این پرسش آغاز می شود که آیا مرغان زبان یکدیگر را می فهمند. عقاب که بدواً پاسخی مثبت داده، بعداً اسیر صیادان می شود؛ چشمانش را می بندند و تدریجاً باز می کنند. عقاب به مردی سرخ روی برمی خورد که مدعی است "اولین فرزند آفرینش" است. او (هم) سالخورده است زیرا نماینده انسان کاملی است که پیش از آفرینش، به صورت مثالی، در کمال محض می زیسته، و هم جوان است زیرا از دیدی هستی شناختی با خداوند که ازلی و، بنابراین، قدیم ترین موجود است، بسیار فاصله دارد.
در این کتاب نظریه سهروردی درباره علم به زبانی نمادین شبیه زبان آواز پر جبرئیل بیان شده است. وی ضمن استفاده از مشتی نمادهای جدید، پاره ای از موضوعات دیرین فلسفه و عرفان اسلامی، از قبیل تمایز میان قوه عقلانی، که او آن را عقل جزئی می نامد، و عقلی که او آن را عقل کلی می خواند، مطرح می کند. سهروردی در این کار بر نمادهای زرتشتی و منابعی از ایران باستان سخت تکیه می کند. دقیقاً تعامل بین عقل جزئی و عقل کلی است که اساس دستیابی به علم را تشکیل می دهد. همچون دیگر آثاری که در موضوع حکمت الهی است، سهروردی نظریه علم خود را در پس شبکه تودرتوی اسطوره ها و نمادهایی پنهان می کند که فقط در صورتی شخص می تواند راز آنها را بگشاید که با مجموعه نمادهای سنتی صوفیه آشنا باشد.

عقل سرخ به گفته دکتر منوچهر مرتضوی (گذشته و آینده فرهنگ و ادب ایران-گنجینه 5)، یکی از رمزی ترین و معتبرترین رسائل تمثیلی شهاب الدین و ظاهرا یکی از چند رساله ای است که خلاصه نظریات شخصی و آراء واقعی شیخ را در بر دارند. مزیت بزرگ این چند رساله این است که از برکت شیوه تمثیلی و رمزی و مصون بودن از نفوذ مفاهیم سنتی مصطلحات فلسفی و عرفانی و تاثیر قالب های "جا افتاده" بحث و تالیف، لب حکمت و عرفان خاص سهروردی را در اختیار پژوهنده می گذارند.